Haklar (Özet) : Haklar, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçeklehandan bir düzen bileğildir. Haklar, cemiyet zarfında insanların sahi kesinlikle davrandıklarını bileğil, kesinlikle davranmaları icap ettiğini gösterir. Haklar, kendisine uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Türe kıymeti dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene vazetmek, maşerî dirimın gerçekleşmesini sahip olmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Haklar düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin karşıtsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, katiyen sevap kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle cemiyet zarfında insanların davranış ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her dönem mümkündür. “İşte ahbaplık, adam davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir mekanizma, bir bütündür.” İnsan-adam, adam-huy ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence altına tuzakınmasıdır. Haklar, insaniyet seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birmebzul görüş ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, cemiyet sözleşmesi, huy ve insanlar olarak belirten mezheplerdir. Haklar Nedir Haklar, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun partner iyiliğini sahip olmak maksadıyla konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, kazı ve seçimın hepsidür. Henüz yaygın bir tanılamamıyla ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî evetşfakat düzenidir. Haklar Sözcük Anlamı Haklar kelimesi Arapça “kazı” kökünden hasılat ve kazı kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “kazı” kelimesinin çoğheybetli “beddua’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na bakılırsa ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk medlulında da kullanılır. Uygulayım Anlamı Haklar dönemden döneme değiştiği ciğerin hala doyurucu bir tanılamam dokumalamamıştır. Kant “Haklarçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanılamamı ise: “Muayyen bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) ilgilanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi zarfında baş olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri laf yer kısmına Özel Haklar, zevat ile talih yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Haklar, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun başlangıçlıca ast dallarıdır. Haklar Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik talih tarafından güvenceye tuzakınmış ve cebri yaptırımlara iye olmasıdır. Haklar kuralları adam davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun porte kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla benzeşim nitelikteki eksiksiz durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Haklar yerında yaptırım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Haklar düzenini sağlamlamayı ve korumayı fakatçlayan yaptırımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları hapsetmek ciğerin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve kazanç cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, parti mantinota; algı hukukunda algı ve gümrüksüzçılık cezaları kabil derece derece ahbaplık dallarında derece derece yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut siyasal mezhepleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Haklar, adalete yönelmiş maşerî bir evetşfakat düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî dirimı düzenleyip insanların pasış ve güvenlik zarfında bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Içtimai İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun kılgı amacını, maşerî gerçeklik belirler. Haklar bu fonksiyonu ile cemiyet zarfında yaşayan insanların, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın dokumasından meydana gelen gereksinimlerinı karşıtlamaya çtuzakışır. Haklar bu fonksiyonu ile tevellüt, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni dirimın baş gerçeklerini görmezden gelemez. Haklar düzeni, insanın tabii dokumasına ve bundan sonra gelen gereksinimlerine mutabık tutulmak zorundadır. Haklar önemli ölçübile, hesaplı gerçeklere bile tutkundır; hesaplı gereksinimlara uymalı ve onları karşıtlamalıdır. 3. Türe Haklar bu fonksiyonu ile belirli bir organize altına aldığı sosyal gereksinimlerı, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak gerçek kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanılamamıyla doğruluk, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tutulmak üzere iki derece derece anlamda kullanılır. Türe esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet medlulında ferdî bir özelliği deyimler. Koca her dönem haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni serpmek uğrunda baki ve bileğdavranışmez bir çaba gösterir. İşte bu davranış ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk konseptı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık yerında hukuki porte olarak lafız konusu olan doğruluk bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Cemiyet ciğerindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini ciğeraziz kurallar eksiksizü olarak ahbaplık, bu bileğerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve çalıştırmak durumunda bulunduğuna bakılırsa, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Haklar normlarında doğruluk acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir porte niteliğindeki adalettir. Haklar bir cemiyet düzenini ciğererir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lazım bulunan düzeni korumak, gerekse onu bileğdavranıştirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her dönem adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta karşıtmıza müesses ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık medlulında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan ahbaplık düzenlerinin kendisine mutabık olup olmadığı açısından bir porte ve yorum ölçüsü olur. Gine bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve negatif karşıtlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon muvazene zarfında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Uygun olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî evetşfakat uyacak, hem bile bu maşerî dirimın pasış zarfında sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çtuzakışacaktır.